Tayland'da bir fabrika, adı Try Arm. Yoğun sömürünün yaşandığı tekstil sektörüne ait bu fabrikanın diğerlerinen farkı ise, kadın işçiler tarafından yönetilmesi. Patronun üretimi durdurmasından sonra ele geçirilen fabrikada üretim koşulları yetersiz, ücretler diğer fabrikalara göre düşük olsa Try Arm'da çalışan kadınlar hallerinden memnun ve uluslararası dayanışmayla daha da büyüyecekleri günleri bekliyorlar.
“Burada diğer tekstil fabrikalarındaki gibi sömürü yok, bütün parayı çalışanlar paylaşıyor.'' Hayal gibi gelen bu kelimeler vızır vızır çalışan biçki makinaların arasında sarf ediliyor. Tekstil sektöründe bugüne kadar tüketicilerin eğilimlerine göre şekillenen üretim, özellikle son yıllarda Bangladeş'te olduğu gibi yetersiz koşullarda devam ettirilerek ölümlere yol açıyor, deyim yerindeyse tekstil ucuz iş gücünün olduğu bölgelere doğru kaymış durumda.
Tayland'ın başkenti Bangok'un dışında küçük bir fabrikal olan Try Arm'da ise başka bir yol seçilmiş. Fabrikadaki işlerin koordinasyonunu sağlayan Jittra Cotchadet bu durumu 'hepimiz, patronuz, koordinasyon var ama herkes eşit'' diye açıklıyor ve bu haliyle Tayland bir kez daha tekstil endüstrisi içerisinde imrenilecek ülke haline gelmiş durumda. 1980'li yıllarda ülkede hükümet çok az kalifiye beklenen tekstil ve gıda sektörünün endüstri haline gelmesi için bir program uygulamaya başlamış ve bunun neticesinde Tayland tekstil ürünü ihraç eden ülke haline gelmiş ve aynı şekilde sektördeki ücretler de komşu Kamboçya, Bangladeş ve Myanmar'a nazaran yüksek olsa da o ülkelerle benzer koşullar içinde kalmış.
Try Arm'da çalışan kadınların daha önce iş yaptığı uluslararası giyim markası Triumph başlangıçta pragmatik olarak ücretleri yüksek tutmuş ve bu yolla sendikal mücadelenin önünün tıkamış. Dönemin sendika liderlerinden Jittra, şartlar kötüleştiğinde dahi sendikayı fabrikalarında organize edemediklerini anlatıyor ama fabrikanın kaderi Triumph'un üretimi Bangkok'un dışına çıkarıp fabrikayı kapatmasıyla değişmiş. İşçi hakları için mücadele ettiğinden dolayı protesto edilen Jittra,'fabrika kapanınca herşeye elveda diyemezdik'diye durumu açıklamaya başlıyor. Önce fabrika kapandıktan sonra işsiz kalan 1900 işçi çalışma bakanlığı önünde fabrikanın yönetimine talip olmak için bir eylem gerçekleştirmiş ve eylem tazminatları karşılığı makinaların alınmasıyla sonuçlanmış. Fabrika yeniden açılmış ama üretim yapılacağına inanan yalnızca 35 kişi kalmış, Jittra, bu durumda 'ilk işlerinin kooperatif kurmak olduğunu' söylüyor.
Fabrika şu an eskisine göre daha küçük, neredeyse bir atelye durumunda. 20 masada 12 işçi çalışıyor, Wipa gibi daha az ücret almasına rağmen güvende olduğu için yeni fabrikada çalışmaya devam eden de var, Jarupa gibi kazancı yüksek Triumph'da kalmayı tercih edebileceğini söyleyen de var. Try Arm'da durum eskisine nazaran zor, makinalar eski çalışanların bir kısmı da makinaların nasıl çalışacağını bilmiyor ama hepsi de yeni fabrikada çalışmaya devam ediyor.
Try Arm'da üretilenleri satmak hiç de kolay değil, onların Triumph'i gibi geniş dağıtım ağları yok ve çare olarak da kişisel ilişkileri ve sosyal medyayı kullanmaya başlamışlar, bu konudaki en büyük güvenceleri de facebook'taki takipçileri olmuş. Yine bir grup kadın ürünleri sosyal aktivitelerde satmaya çalışıyor, onların geçinmeleri ve üretime devam etmelerinin tek yolu da ürünlerini en iyi fiyattan satmak.
Try Arm Tayland'da dayanışmayla oluşturulan tek fabrika değil, 2003'den beri üretim yapan dignity returns onların deyimiyle 'kölelikten kurtulan' bir diğer fabrika. Onlar fabrikalarına 'dayanışma' diyorlar ve Arjantin'deki La Alameda gibi tekstil sektöründe kölelikten kurtuluş için bir araç olarak görüyorlar. En büyük şikayetleri de artan giderlere rağmen ürünlerini ucuza satmak ve bu nedenle diğer fabrikalarla rekabet içerisine giremiyor olmaları.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder