Beyaz Saray'ın cihatçıları petrol savaşlarını açığa çıkardı

İslamcı cihatçıların yarattığı asıl tehlike bölgedeki petro-doğal gaz hatlarının kontrolüne ilişkin çok uluslu gerilimi savaş noktasına getirmesi olamaz mı? Nabucco projesinin iptali, İran'ın Çin'le birlikte başka bir hat kurması, Suudi Arabistan'ın, İslam Devleti'nin illegal gaz satışından duyduğu tedirginlik, gerilimin ortasında yanlış kartlara oynayan Türkiye, bütün bür planı dizayn etmeye kalkan ABD... Gazeteci Nazanin Armanian, Ortadoğu ve Asya'daki gaz savaşını ve taraflarını analiz etmiş, aktarıyorum. 

1985 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan, Taliban liderlerini çay içmek ve Trans-Afgan (Türkmenistan-Afganistan- Pakistan- Hindistan... TAPI) petrol boru hattının inşaasını görüşmek için Beyaz Saray'a davet etti. 11 Eylül'de sonra CIA'nin finanse ettiği aşırı İslamcı gruplarla ilişkileri bozmamak adına Pentagon, Körfez bölgesinde operasyona dahil oldu ve Çeçen, Iraklı, Suriyeli, Yemenli  birçok ülkeden İslamcıyı 'yaratıcı kaos' planına dahil ett,, plan aslında gaz boru hattının ve civar ülkelerdeki sistemlerin yeniden dizaynın adıydı.

Halihazırda dünyanın irili ufaklı birçok ülkesinin dahil olduğu 'büyük oyun' cihatçıların siyah bayraklarıyla Eurasia bölgesindeki enerji hatlarına yönelmesiyle ortaya çıkmış bir durum. Bunu bir şekilde Obama'nın Çin'e karşı savunma hattı oluşturması olarak değerlendirebilirsiniz yine İran ve Rusya'nın üzerine oturduğu 'mavi altın'ı dünya enerji piyasalarına sunma girişiminin önüne geçme olarak da görebilirsiniz. Rus gazının birincil müşterilerinin ekonomik resesyondan etkilenmesi, savaş rüzgarlarının şiddetlenmesi, öte yandan klsaik gaz üretim tekniklerinin değişmesi ( tigt gas- shale gas) temel üreticilerin pozisyonunu değiştirmese bile üretim alanlarını ve tekniklerini değiştirmeye zorladı. Mesela Gazprom, Total gibi şirketler 2007'deki projelerini askıya alarak yeni alanlara yönelirken, Katar, petrolünün yüzde 40'ını sattığı ABD'ye yeni bir petrol boru hattı açmaya meyletti.

ABD açısından savunma sanayisini ve ekonomiyi güçlendirmenin odağında Berlin merkezli Gazprom gibi Rus devlet şirketlerinin geliştirdiği 25 projenin askıya alınması önemliydi, ABD'nin bu atağına Vladimir Putin'in cevabı ise Çin'le 2018 yılına kadar etap etap geliştirilecek projeler ve bu projelere BRICS ülkelerinin de dahil edilmesi oldu, hali hazırda devam eden gaz savaşına bakıldığında Kremlin'in neden Esad'ı desteklediği de anlaşılıyor. Gaz savaşlarına dair değişen başka bir nokta ise, Katar, Suudi Arabistan petrol boru hattının olduğu kadar 2016'ya kadar işlemesi öngörülen İran-Irak-Suriye petrol hattının da işlevsiz kalması.

ABD, Moskova'yla politik irtibatın son noktasında petrol fiyatlarının artışına-ki bu yüzde elli oranına varan artışı da hesaba katılıyordu- dair açıklaması bir bakıma zorunluluk haline gelmişti. Rusya'nın ABD, Türkiye, Britanya Fransa ve İsrail ortaklığıyla finanse edildiği Nabucco projesinin Türkmenistan ve Azerbaycan üzerinden yeni bir hatla (Euroasia) dağıtılması da bu gaz savaşlarının aşaması olarak kayıtlara geçti. Avrupalı yöneticilerin Libya petrolünü kaybetmeleri de kaos ortamı yaratırken, 2008'de imzalanan İran- Türkiye, Avrupa hattını öne çıkardı ama orada da ABD'nin ve NATO'nun politik kararlarını beklemek durumunda kalmışlardıı ve öte yandan çok da zamanları yoktu.

Yalıtılmış ve durumdan yararlanamayan İran

Batı ülkeleri ve İran arasında sürdürülen nükleer enerji görüşmeleri kesinlikle bölgedeki politikanın şekillenmesinde önemli bir konu başlığı, burada Avrupa ülkeleri ABD, İsrail, Katar ve Suud Arabistan'dan farklı olarak İran'ın nükleer enerji üretim sistemi içine girmesini istiyor.Cihatçıların askeri tehdidi, İslam Devleti'nin ilanı ve de bölgede teokratik sisteme dönüş eğilimleri enerji ihraç eden şirketleri ve ülkeleri yeni arayışa sürükledi bunun adı da Türkmen gazıydı. ABD'nin İran gazının Körfez bölgesinden gönderilmesini engellemek için kurduğu başka bir hat da Pakistan- Hindistan petrol- doğal gaz hattıydı. Hindistan, Trans- Afgan gazıyla birlikte İran gazından da mahrum kalmasının karşılığı BM Güvenlik Konseyi'ne illegal yöntemlerler nükleer yakıt ihtiyacını kabul ettirmeyi planlıyordu ama orada da karşısına Çin engeli çıkmıştı, tam bu noktada ABD'nin İran'ın nükleer enerji programında yeni bir bakışa gitmek zorunda kalması da tamamen Tahran'ı etkinliğinin artışıyla ilgilidir.

Arap gaz hattı

Katar'ın Irak ve Suriye'de cihatçılara yaptığı 3 milyar dolarlık desteğin nedeni Muhammed'in inancını yeniden tesis etmek değil, her iki ülkenin petrol hattını yok etmekle ilgiliydi. Katar Güney Pars gaz hattıni İran'la paylaşırken kendi gazını satmek için iki yol kullanıyordu, ilk yol; Arabistan- Ürdün- Suriye- Türkiye hattı diğeri ise Arabistan- Kuveyt- Irak- Türkiye hattı, Esad'ın 2009'da Moskova -Tahran işbirliğini reddetmesiyle olanaklı bir yol gibiydi ama o köprünün altından çok sular aktı.


Erdogan: “Koşmuyor, uçuyor adeta

Türkiye, temelde cihatçıların arkasında ve bölgedeki temel ilgid-sş Irak Özerk bölgesinin petrol boru  hattı. Kötü haber şu ki, bitmez tükenmez savaşlardan Ankara henüz payına düşeni alamadı, ABD'nin Irak'ı işgal ettiğinde milyar dolarlara varan kaybına bir de Nabucco hattının devre dışı kalmasını eklerseniz, Ankara'nın pozisyonu az çol anlaşılır. Belki Moskova ve İran'la bağlantı kurarak yeni bir hat için ilişkiye girebilirdi ama İran yanı başında ne NATO'nun gücünü istiyor ne de Şam ve Bağdat'la olan ilişkilerini riske atmak istiyor. Öte taraftan Batı dünyası Erdoğan'dan çok da hoşlanmıyor ama yine de İran gazının Avrupa'ya akışında Türkiye'nin bir araç olabileceğini de hesaplıyor.


Çin,  Keyfini kaçırmadan ilerlemek

Pekin'in ABD üzerindeki akapunktur tedavisi hala devam ediyor, 2009'da Türkmen gazının beş koldan Çin topraklarına akması bu tedavi sürecinin önemli halkasıydı.ABD, Çin'in periferindeki ülkelerdeki ekonominin kontrolünü elinde bulundursa sa ortada başka bir gerçek de Çin'le İran'ın 2004'te 25 yıllığına yaptığı gaz anlaşması. ABD, Orta Asya'da özellikle Pakistan'daki kaostan uzak kalmaya çalışıyor ama Çin'in gaz akışını engellemek için Belucistan'ın 'bağımsızlaştırılacağı' kozonu da elinde tutmak istiyor.

Sonuçta, Orta Doğu daha kötüye gidebilir zira cihatçılar burada yalnızca büyük gaz savaşının ortasında bir araç gibi görünüyor.